بازیسازی در دهه هشتاد، دوران عجیبی داشت. اکثر بازیها با سرمایهگذاری نهادهای حاکمیتی تولید و روانه بازار میشدند و برنامهنویسان زیادی به فکر ورود به این عرصه افتادند. بعداً متوجه شدند که بازیسازی فقط محدود به برنامهنویسی نیست!
بعد از اتمام تولید، بازیساز باید منتظر میماند تا یک توزیعکننده سیدی (زر و زور و تکثیر) برای خرید امتیاز پخش بازی پیدا شود. البته خود-انتشاری هم روش دیگری بود که دردسرهایی داشت از جمله هزینههای تولید دیسک و چاپ و بستهبندی و نهایتاً پخش در بازار.
بنیاد ملی بازیهای رایانهای جای پایش کم کم سفتتر میشد و زمام امور را در دست میگرفت. تعدادی از بازیها با حمایت مالی بنیاد تکمیل شدند و نقش مشارکتی در پروژهها ایفا میکرد. بازیها برای تولید و انتشار نیاز به مجوز داشتند و روی بستهبندی آنها هولوگرام بنیاد نصب میشد…
گذشته از مسائلی که به مرور خاطراتش پرداختم، تعداد زیادی بازی ایرانی در دو سال ۱۳۸۸ و ۱۳۸۹ برای رایانههای شخصی روانه بازار شدند. برویم و با این بازیها بیشتر آشنا شویم.
قبل از شروع، اگر هنوز دو مقاله قبلی را نخواندید از طریق لینکهای زیر میتوانید اقدام کنید:
شمشیر نادر (انتشار: ۱۳۸۸)
یکسال پس از انتشار لطفعلی خان زند، شمشیر نادر محصولی دیگر از هنرهای پویا راهی بازار شد. اینبار بازی خشونتی بیشتر را به نمایش میگذاشت که باعث شد رده سنی ۱۸+ سال را از اِسرا دریافت کند.
به نقل از وبسایت رسمی بازی: «علاوه بر داستان اصلی که به ظهور نادر و چگونگی آزادسازی ایران توسط او میپردازد، ارشک به عنوان قهرمان این سری بازیها درگیر ماجراهای جذاب تاریخی خواهد شد. بازیباز با چهار کاراکتر سرباز صفوی، ارشک، نادر جوان و نادر میان سال، شش فصل این بازی را که در نقاط مختلف ایران آن زمان میگذرد، بازی خواهد کرد. سبک بازی همانند “لطفعلی خان زند” یک اکشن سوم شخص شمشیربازی خواهد بود، که تغییرات زیادی در آن ایجاد شده است.»
کشتی خاموش (انتشار: ۱۳۸۸)
یک بازی تیراندازی اول شخص که با نرمافزار بازیسازی FPS Creator (آن سالها معروف بود به برنامهای برای ساخت بازی بدون دانش برنامهنویسی) توسط یک نفر ساخته شده است. فضای بازی دلهرهآور و دشمنان به شکل هیولاهای بازی معروف Half-Life بودند.
داستان: «تاریخ شناس آماتور جهت تکمیل تحقیقات خود در مورد تاریخ ایران عازم جزیره کیش میشود. او در بدو ورود، کشتی یونانیها را برای تحقیق انتخاب میکند لذا شبانه و با وسایل محدود وارد آن کشتی ممنوعه میشود. در ابتدای جستجو راهی مشکوک به زیرزمین پیدا میکند. مسیر تاریک و طولانی، هراس او را برای ادامه بیشتر میکند اما او آمده تا سکوت صداهای ترس و وحشت را بشکند. این پایان ماجرا نبود چون تاسیسات این پایین به دست بشر و در زمان نچندان دور تشکیل شده است. پس راه برگشتی نیست چون…» (منبع: تصویر پشت جلد بازی)
راه افتخار (انتشار: ۱۳۸۸)
بازی راه افتخار قصه آرش، نوجوان ورزشکاری است که قصد شرکت در مسابقات حرفهای قایقرانی را دارد. او تلاش خود را برای پیدا کردن قایق قدیمی پدر و حضور در باشگاه قایقرانی آغاز میکند. بازیکن در نقش آرش باید کارهای مختلفی را جهت کسب عنوان قهرمانی در رشته مذکور انجام دهد و با افراد مهمی مسابقه دهد. شهر بسیار بزرگی در بازی طراحی شده که امکان دسترسی به تمام نقاط آن وجود دارد. (به نقل از سایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) نکته شایان ذکر، شبیهسازی محلهای از بندر انزلی در این بازی است.
مالک و تهیهکننده این بازی شرکت تبیان بود و نشر آن را شرکت «های وی یو» انجام داد. مرتضی بصارتدار طراح و سازنده این بازی است.
مامور ویژه ۲ (انتشار: ۱۳۸۸)
مامور ویژه ۲ یک بازی ماشینسواری و مسابقهای با چندین مرحله/پیست و انواع خودرو برای انتخاب بود که توسط تبیان ساخته و منتشر شد. در این بازی میتوانستید تغییراتی در رنگ، ظاهر و ارتقای فنی خودرو انجام دهید. مکان مسابقات برگرفته از جزیره کیش بوده و داستان آن درباره مقابله با باند مافیایی قاچاق کالا از طریق ورود سرگرد کریمی بهصورت فرد عادی و ناشناس در مسابقات و شناسایی افراد باند مافیای کالا است.
مقاومت (انتشار: ۱۳۸۸)
مقاومت یک بازی تیراندازی اول شخص است که اولین ساخته فرشاد صمیمی در شرکت تحلیلگران تدبیر میباشد. داستان بازی به نقل از سایت وزارت فرهنگ و ارشاد: «در سال ۲۰۱۵ پس از یک سری تحرکات نظامی، جاسوسی، نیروهای اشغالگر در حال ساخت یک سری سلاحهای کشتار جمعی جدید و سری میباشند. یک گروه از کماندوهای حزبالله مأمور میشوند که پس از شناسایی نسبت به انهدام این سلاحهای جدید اقدام نمایند. گروه به منطقه مورد نظر نفوذ کرده و…»
بازی در هشت مرحله انجام میشود و بازیکن در آن به کنترل سه کماندوی نیروهای حزبالله میپردازد. این بازی با استفاده از موتور بازیسازی Torque ساخته شده و توسط تبیان روانه بازار شده است.
سرزمین من (انتشار: ۱۳۸۸)
یک بازی معمایی سهبعدی کودکانه با رده سنی ۳+ سال و با هدف ترویج حفظ میراث فرهنگی و آثار باستانی که دارای ۱۱ مرحله است. شخصیتهای این بازی با نامهای مهرداد و مینو، سعی میکنند کودکان را با آثار باستانی شهر اصفهان آشنا کنند. بازیکن باید با کمک این دو شخصیت با کسانی که قصد تخریب یا دزدیدن آثار باستانی را دارند، مبارزه کند.
لانه شیطان (انتشار: ۱۳۸۸)
این بازی تیراندازی اول شخص در آستانه روز جهانی قدس سال ۸۸ رونمایی شد و به نظر میرسد اولین بار از آغاز سال تحصیلی ۸۸ توزیعش در مدارس آغاز شد. یکسال پس از رونمایی نیز ۶ هزار نسخه از بازی بین راهپیمایان روز جهانی قدس توزیع گردید.
تگ و وی در سیاره میترا (انتشار: ۱۳۸۹)
سیاره میترا یک بازی اکشن ماجرایی و معمایی سوم شخص است که توسط رسانا افزار شریف ساخته شده و بر اساس خبری در سایت بنیاد ملی بازیهای رایانهای، اردیبهشت ۸۹ روانه بازار شده است. این بازی اولین عنوان ایرانیست که برای کنسول Xbox 360 با نام Mithra – Episode 1: The Calling منتشر شد.
قصه درباره موجودی فضایی به نام «تگ» است که میخواهد از دست رباتهایی که به سیارهاش حمله کردهاند فرار کند. او در زندان با یک موجود عجیب و نورانی و کوچک به نام «وی» آشنا میشود و دوتایی با رد شدن از پرتالهای مختلف به نقاط متفاوتی از سیاره میترا سفر میکنند تا بالاخره راه فرار را پیدا کنند.
نقد و بررسی کامل این بازی را در بازینگار بخوانید.
مدافعان کربلا (انتشار: ۱۳۸۹)
این بازی تیراندازی اول شخص از تولیدات بابک کرباسی و سعید قلی زاده در استودیو دشت پارسه است. موضوع بازی درباره طرح آمریکا و رژیم صهیونیستی برای حمله و تخریب حرمین مقدس شهر کربلاست. اما نیروهای اطلاعاتی و امنیتی جمهوری اسلامی از این طرح قبل از اجرایی شدن با خبر شده و با تشکیل یک گروه نظامی چند ملیتی از کشورهای منطقه و کشورهای ضد استکبار برای غافلگیری دشمن در عراق وارد عمل میشوند.
بازی با انجین Torque ساخته شده و در سومین جشنواره بینالمللی رسانههای دیجیتال به عنوان بهترین بازی مفهومی سال شناخته شده است.
بنیاد فرهنگی روایت (موسسه رسانه) سرمایهگذار/ناشر پروژه بوده که آنچه مشخص است (نقلهای غیر رسمی) این بازی را تا زمستان ۸۹ روانه بازار کرده است.
گرشاسپ: گرز ثریت (انتشار: ۱۳۸۹)
رسیدیم به مهمترین بازی این فهرست و پرفروشترین بازی ایرانی به ادعای تولیدکننده اثر یعنی شرکت فن افزار که در فروشگاهش هیولا نوشته: بیش از ۲۵۰ هزار نسخه از بازی به فروش رسیده است. (منظور نسخه فیزیکی و دارای دیسک است) ساخت این بازی با سرمایهگذاری مشترک فن افزار و بنیاد ملی بازیهای رایانهای نزدیک به ۳ سال بهطول انجامیده بود. شرکت لوح زرین نیکان امتیاز پخش این بازی را در آن زمان به مبلغ ۴۰۰ میلیون تومان خریداری کرده بود!
گرشاسپ یک بازی اکشن سوم شخص است که روایتگر جنگهای حماسی این شخصیت اسطورهای در مقابل شیاطین و دیوهاست. گرشاسپ قصد دارد تا گرز افسانهای خود را که متعلق به اجدادش میباشد و توسط دیوها ربوده شده است پس گرفته و انتقام خود را از آنها بگیرد. گیمپلی گرشاسپ حول جنگ تن به تن، سکو بازی و اکتشاف صورت میگیرد.
گرشاسپ از اولین بازیهای ایرانی عرضه شده در خارج از کشور بشمار میرود. همچنین جزو اولین بازیهاییست که توسط رسانههای خارجی مشهور، از جمله گیماسپات مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.
در جشنواره اول بازیهای رایانهای تهران، گرشاسپ موفق شد تندیس طلایی بهترین پیادهسازی فنی، بهترین کاراکتر، بهترین گرافیک و بهترین صدا و موسیقی را از آن خود کند؛ ولی از دریافت تندیس بهترین بازی سال بازماند و آن را به «کوهنورد» واگذار کرد.
دیگر نکته مهم پیرامون این بازی به یاد ماندنی، تبلیغات گرشاسپ بود که شامل تیزر تلویزیونی هم میشد. یکی از معدود بازیهای ایرانی که تعداد زیادی از مردم اسم آن را شنیده یا آن را تجربه کردهاند، همین بازی گرشاسپ است.
البته ناگفته نماند که گرشاسپ خالی از اشکالات فنی و طراحی نبود و همان زمان منتقدین داخلی درباره مشکلاتش گفتند و نوشتند؛ ولی اولین بازی بزرگ ایرانی بود که سعی و تلاشش را برای نزدیک شدن به استانداردهای جهانی در حد بضاعت انجام داد.
عصر پهلوانان: رویین تنی (انتشار: ۱۳۸۹)
رویین تنی درست یک سال و نیم پس از انتشار بازی عصر پهلوانان، وارد بازار شد. بازی تغییرات گستردهای نداشت و تنها داستان و مراحل بیشتری را به مخاطب عرضه میکرد.
توضیحات پشت جلد بازی: «در این قسمت مبارزه «آتار» و «ویراجا» برای دست یافتن به گنجینههای رویین تنی ادامه مییابد و در این راه با سرزمینهای جدید و شخصیتهای عجیب دیگری روبرو میشود. دیوان پیشروی بیشتری در شهر کردهاند و خطر سقوط، هر لحظه این شهر را تهدید میکند. منطقه کولیها، سرزمین بیابانی، سرزمین پریان، غار خمشدای و سرزمین آتشفشانی، نامهای سرزمینهای جدیدی هستند که آتار باید از آنها بگذرد. بازیکن برای مقابله با خطرات، نه تنها باید از نیروهای ماورایی و سلاحهای متنوع استفاده کند، بلکه گاهی اوقات برای حل مشکلات پیش رویش باید هوش خود را نیز به کار برد.»
رسانا افزار شریف سازنده بازی و پردیس گیم ناشر (توزیعکننده) بود.
Bo (انتشار: ۱۳۸۹)
مهدی بهرامی یکی از دلیسازترینهای ایران است. یعنی تا الان برای دلش ساخته و ایدههای خودش را تبدیل به بازی کرده. خلاقیت و نوآوری را به معنای واقعی کلمه به مرحله اجرا رسانده و مثل خیلی دیگر از مدعیان بازیسازی که میگویند ایده بزرگی در سر داریم، آن را تنها در سر یا مکتوب و تبدیل شده به طرح، نگه نداشته است. تقریباً از ۱۸ سالگی بود که با شرکت در جشنوارههای خارجی بر سر زبانها افتاد و موفق شد افتخاراتی را برای اولین بازیهایش با نامهای «Everything Can Draw» و «Bo» کسب کند و بعدها راهی کشور هلند شود تا بازیسازی را در محیطی علمی بیاموزد.
بازی Bo در ابتدا بهصورت رایگان توسط خود بهرامی برای دانلود قرار گرفت؛ بعدها خبری از انتشار تجاری بازی اعلام شد که البته گویا این اتفاق هرگز رخ نداده است.
Bo یک بازی سکوبازی و معمایی دو بعدی است. وظیفه بازیکن در این بازی ساده است و باید خودش را به دری که در هر مرحله وجود دارد، برساند. البته مسیر رسیدن به در و حل معمای آن است که این بازی را متمایز و جذاب کرده است. باید با کشیدن یا پاک کردن بلوکهای سبز و قرمز یکی از مسیرهای خود را بسازید. برای ورود به در نیاز به کلید دارید و باید با کشیدن و پاک کردن بلوکها، معمای رسیدن به کلید و بعد از آن رسیدن به در خروج را حل کنید.
از ویژگیهای جالب Bo، امکان ساخت مرحله توسط بازیکنان بود. این بازی در اولین جشنواره بازیهای رایانهای تهران برنده تندیس طلایی به عنوان بهترین بازی کوچک شد.
از دیگر بازیهای ساخته شده مهدی بهرامی که در بازینگار مورد نقد و بررسی قرار گرفتهاند، میتوان به انگاره و تندیس اشاره کرد.
آسمان دژ (انتشار: ۱۳۸۹)
اولین بازی برخط ایرانی که مبتنی بر مرورگرهای اینترنتی اجرا میشود. سازنده بازی شرکت توسعهگر شبیهساز با مدیریت فرزام ملک آرا است. سبک این بازی استراتژی و جو جهان آن، علمی-تخیلی و فضایی میباشد. داستان آسمان دژ در سال ۲۸۰۸ اتفاق میافتد؛ وقتی که بشر در سیارات منظومه شمسی در حال زندگی است، جنگ بزرگی اتفاق میافتد و …
آسمان دژ در اولین جشنواره بازیهای رایانهای تهران موفق شد تندیس طلایی بهترین بازی آنلاین را ببرد.
آسمان دژ بعد از مدتی به نسخه ۲ ارتقا پیدا کرد و نهایتاً بهدلیل میزبانی تمامی اطلاعات بازی بر روی سرورهای کانادایی، از سوی این کشور بدون اطلاع قبلی از دسترس خارج شد و بازی برای همیشه از بین رفت. (منبع: گفتگو با محمد ایرجی در قسمت ۸۳ برنامه چرخ شبکه چهار)
همچنین در سال ۹۳ نسخه اندرویدی بازی بر روی مارکتهای داخلی (کافه بازار و مایکت) منتشر شده بود که بعدها از حالت انتشار خارج گردید.
لانه شیطان ۲ (انتشار: ۱۳۸۹)
یکسال پس از رونمایی لانه شیطان ۱، قسمت دوم رونمایی و سپس عرضه شد. «تحلیلگران تدبیر» تولیدکننده بازی و «سازمان بسیج دانش آموزی» سرمایهگذار/ناشر آن است.
این بازی با هدف حمله به پروتکلهای اصلی رژیم صهیونیستی ساخته شده و شخصیت اصلی آن «آرمان ایرانی» بود. مهدی جعفری مدیر پروژه و فرشاد صمیمی مدیر فنی لانه شیطان ۲ بودند.
کاروان آزادی (انتشار: ۱۳۸۹)
نکته عجیب در رابطه با کاروان آزادی این است که در زمان ۲۶ روز طراحی و تولید گردیده است! این موضوع در مراسم رونمایی بازی کاروان آزادی اعلام شده است. در منابع غیررسمی عنوان شده که این بازی اسفند ۸۹ منتشر شده است.
خلاصه داستان: «عدنان و حسن به همراه راشد شبانه به دریا رفتهاند تا برای خانواده خود که در محاصره غزه قرار گرفتهاند غذا تهیه کنند. زمانیکه تصمیم میگیرند به ساحل برگردند متوجه حضور غیر معمول سربازان اشغالگر اسرائیلی در ساحل میشوند و تصمیم میگیرند که تا نیمههای شب همانجا بمانند. نزدیک صبح با صدای هلیکوپتر از خواب بیدار میشوند و متوجه حمله سربازان اسرائیلی به کشتی کاروان آزادی میشوند و …» (منبع: راسخون)
نکته پایانی
۱- بازیهایی که در مقاله معرفی کردم، سال انتشار مشخصی دارند که اغلب در منابع دست اول و رسمی ذکر شده است یا خبری از انتشار آنها در رسانههای قدیمی باقی مانده است.
۲- حالا که به پایان دهه ۸۰ شمسی رسیدیم و داریم فهرست را میبندیم، لازم است به بازیهای دیگری اشاره کنم که در اغلب موارد از سال ساخت آنها اطلاع دارم ولی چون از زمان و نحوه انتشار آنها اطلاع دقیقی در دست نیست یا نیمه کاره باقی ماندند یا انتشار محدود و غیرعمومی داشتند، در این مقاله معرفی نشدند. وضعیت تعدادی از این بازیها را در ادامه ذکر میکنم:
- مسافر کربلا محصول کوثر نگار رایانه که احتمالاً نیمه کاره رها شده.
- گوسفند ابرقهرمان: گمشده در باستان اولین ساخته فرهود فرمند که بهصورت رایگان و محدود در سال ۱۳۸۱ منتشر شده است. این بازی در سال جاری مجدداً بازسازی (بهروزرسانی) شده و بهصورت دیجیتالی و فروشی منتشر شد.
- طلسم {هوروس} بازی دیگر فرهود فرمند است که سال ۱۳۸۲ تکمیل شده و باز هم بهصورت رایگان و محدود منتشر شده است.
- فرهنگ ترافیک را مجید باقری به سفارش شهرداری اصفهان ساخته. یک بازی دوبعدی که در سایت شخصی سازنده نوشته برای ۱۳۸۳ ولی خبری از انتشارش نیست.
- مبارز ۱ و ۲ توسط طراح رایانه پارس حدود سال ۸۵ ساخته شده بوده ولی انتشارش نامعلوم است.
- تندر ۱ و ۲ که اولی سال ۱۳۸۵ و دومی سال ۱۳۸۷ (بر اساس اطلاعات سایت بنیاد) توسط محمد حامدی طراحی و ساخته شده ولی خبری از انتشارشان در بازار نیست.
- گنجینه پنهان (۱۳۸۶) و راز مقبره (۱۳۸۷) محصول رسانا شکوه کویر که خبری از انتشارشان ندارم.
- عملیات بیت المقدس: آزادی خرمشهر ساخته رضا خیر زاده که تا جایی که مشخص است منتشر شده ولی تاریخ و سال انتشارش نامعلوم است. سایت oldpersiangames تاریخ فایلهای دیسک این بازی را ۲۴ دی ۱۳۸۷ تعیین کرده.
- علی بابا اسم تیم سازندهاش توسعه دهندگان ستاره خاموش است و جزو محصولات تبیان بوده که سال ۸۷ جلسه نقد و بررسی آن در نمایشگاه رسانههای دیجیتال برگزار شده ولی خبری از انتشارش موجود نیست.
- افسانه پورنگ ساخته شده توسط محمد شباهنگ برای مسابقه بازیسازی «عمو پورنگ و امیر محمد» که بهمن ۸۷ برگزار شد.
- منطقه تاریک در سبک تیراندازی اول شخص و ترسناک، ساخته رایان پارسه، پشت جلدش تاریخ صدور مجوز ۳۱ مرداد ۱۳۸۸ درج شده ولی معلوم نیست دقیقاً چه تاریخی روانه بازار شده.
- رانندگی در دلیجان که به صورت محدود تنها در شهر دلیجان منتشر شده بود و از تاریخ دقیق انتشارش اطلاعی ندارم. سایت oldpersiangames تاریخ فایلهای دیسک این بازی را ۱۰ مهر ۱۳۸۸ تعیین کرده.
- داستان جنگل ساخته احسان کامرانی که سال ۸۸ بنیاد نوشته در مرحله تولید قرار دارد و مجدداً سال ۸۹ بنیاد گفته بهزودی وارد بازار میشود ولی دیگر خبری از انتشارش در دست نیست.
- افسانه نوروز ساخته تحلیلگران تدبیر و فرشاد صمیمی است که سایت oldpersiangames تاریخ فایلهای دیسکش را ۴ اسفند ۱۳۸۸ تعیین کرده ولی منبع دیگری برای تاریخ و نحوه انتشارش در دست نیست.
- شهر وحشت که روی جلدش ادعا شده اولین بازی ترسناک ایرانیست، رضا خیر زاده آن را ساخته و سایت oldpersiangames تاریخ فایلهای دیسکش را ۲۴ اسفند ۱۳۸۸ تعیین کرده ولی منبع دیگری برای تاریخ و نحوه انتشارش در دست نیست.
- دزده و مرغ فلفلی یک بازی موبایلی جاوا است (احتمالاً اولین بازی موبایلی ایرانی) که سال ۸۸ توسط شرکت برنامه نویسان همراه فجر تولید شده و در اولین جشنواره بازیهای رایانهای تهران (سال ۹۰) برنده دیپلم افتخار بهترین بازی موبایل شده. از انتشار این بازی اطلاعی نداریم.
- رانده شده یک بازی معمایی قرآنی است که تاریخ صدور مجوز آن پشت جلدش ۲۵ دی ۱۳۸۹ درج شده ولی معلوم نیست دقیقاً چه زمانی منتشر شده است.
- نبرد خیبر. آخرین خبری که از این بازی منتشر شده مربوط به ٢٨ فروردین ١٣٨٩ است که بنیاد گفته در شش ماه اول سال منتشر میشود ولی از سرنوشت آن خبر دیگری نداریم.
- زندگی جدید سارا توسط شرکت بازی نما و با حمایت حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی تولید شده. از این بازی رونمایی شده بود و آخرین خبر آن مربوط به ٢٨ فروردین ١٣٨٩ است که بنیاد گفته در شش ماه اول سال منتشر میشود ولی به نظر میرسد این بازی هیچگاه پایش به بازار فروش نرسیده است.
ممنون که تا پایان مقاله همراهی کردید. در نظرسنجیای که تا حدود یک ماه دیگر بر روی سایت فعال است شرکت کنید تا درباره نوشتن ادامه این سلسله مقاله تصمیمگیری کنیم.